Οι κυριότερες τοξικώσεις ζώων συντροφιάς

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ιδιοκτήτες. Εκτός από τα φάρμακα υπάρχουν αρκετά τρόφιμα και φυτά που είναι τοξικά για τον σκύλο και τη γάτα. Σε κάποιες περιπτώσεις οι συνέπειες αυτών των δηλητηριάσεων μπορεί να είναι μοιραίες. Ο ενημερωμένος ιδιοκτήτης μπορεί να αποτρέψει ή να αναγνωρίσει έγκαιρα τα κλινικά συμπτώματα. Όταν υπάρχει ακόμα και υποψία δηλητηρίασης το ζώο θα πρέπει να εξετάζεται από κτηνίατρο.

Διαιτητικές τοξικώσεις

Σοκολάτα

Η θεοβρωμίνη και η καφεΐνη (μεθυλοξανθίνες) που βρίσκονται στη σοκολάτα και στη σκόνη κακάο είναι τοξικές σε δόση μεγαλύτερη από 20mg/kg (ακόμα και σε συνδυασμό θεοβρωμίνης & καφεΐνης).
Μετά τη λήψη της σοκολάτας από τον σκύλο χρειάζονται 10 ώρες μέχρι να απορροφηθεί και να εμφανιστούν κλινικά συμπτώματα τα οποία περιλαμβάνουν υπερδιέγερση, ταχυκαρδία ή βραδυκαρδία και επιληπτικές κρίσεις (σπάνια). Όταν η θεραπεία είναι έγκαιρη η πρόγνωση για το ασθενές ζώο είναι καλή.

Κρεμμύδια, σκόρδο, πράσο (οικ. Λειριίδων)

Τα κρεμμύδια είναι ιδιαίτερα τοξικά για τον σκύλο και την γάτα. Τα κρεμμύδια μπορούν να καταναλωθούν φρέσκα, αποξηραμένα ή μέσα σε φαγητό (ακόμα και σε παιδικές τροφές). Κατανάλωση 5 g/kg στη γάτα ή 15-30 g/kg στο σκύλο μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές αιματολογικές διαταραχές. Τα κλινικά συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν ακόμα και αρκετές ημέρες μετά την λήψη και περιλαμβάνουν κατάπτωση, αιμοσφαιρινουρία, ίκτερο, ταχύπνοια και ταχυκαρδία. Επίσης μπορεί να παρατηρηθεί ανορεξία, κοιλιακός πόνος και διάρροια.

Σταφύλια και σταφίδες.

Σε δόση 10-27g/kg μπορεί να προκληθεί οξεία νεφρική ανεπάρκεια, ενώ η θνησιμότητα φτάνει το 50-75% των περιστατικών που έχουν αναφερθεί. Ο ακριβής μηχανισμός δράσης δεν είναι γνωστός όπως άλλωστε και το αν προκαλείται τοξίκωση μόνο μετά από κατανάλωση σε μεγάλες δόσεις ή αν οι υπεύθυνες ουσίες δρουν αθροιστικά και σε μικρότερες ποσότητες. Εκτός από την ολιγουρία ή και ανουρία (λόγω οξείας νεφρικής ανεπάρκειας) περιλαμβάνονται και συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα, αφού οι σκύλοι παρουσιάζουν εμέτους μερικές ώρες μετά την λήψη.

Μουχλιασμένα τρόφιμα

Η μουχλιασμένη τροφή μερικές φορές περιέχει μυκοτοξίνες (κυρίως Penicillium spp.) τα κλινικά συμπτώματα συνήθως ξεκινούν σε διάστημα 2 ωρών από την λήψη και περιλαμβάνουν έμετο, μυϊκό τρόμο ή/και επιληπτικές κρίσεις. Σε πολλά περιστατικά παρατηρείται πυρετός. Η πιο συνηθισμένη επιπλοκή στο σκύλο με δηλητηρίαση από μυκοτοξίνες είναι η εισροφητική πνευμονία.

Ζυμάρι

Το ζυμάρι στο στομάχι του ζώου διαστέλλεται και δημιουργεί προβλήματα γαστρικής διάτασης και έμφραξης. Επίσης η μαγιά μετατρέπεται σε αιθανόλη, η οποία απορροφάται από το στομάχι και το έντερο και προκαλείται δηλητηρίαση. Εκτός από τα κλινικά συμπτώματα που σχετίζονται με γαστρεντερική έμφραξη πιθανών να παρατηρήσετε και αταξία ή κατάπτωση. Σε σοβαρές περιπτώσεις παρατηρούνται αναπνευστικά και καρδιακά προβλήματα.

Καρύδια macadamia

Ο μηχανισμός δηλητηρίασης του σκύλου από καρύδια macadamia δεν είναι γνωστός. Τα κλινικά συμπτώματα εμφανίζονται μετά τη κατανάλωση ακόμα και μικρής ποσότητας καρυδιών (2,4 g/kg) και περιλαμβάνουν έντονη αδυναμία στα οπίσθια άκρα, κατάπτωση, έμετο, αταξία, μυϊκό τρόμο και υπερθερμία. Οι περισσότεροι σκύλοι επανέρχονται χωρίς θεραπεία μέσα σε 48 ώρες.

Δηλητηρίαση από φυτά

Πολλοί σκύλοι και γάτες έχουν εύκολη πρόσβαση σε αρκετά φυτά, κάποια από τα οποία είναι τοξικά. Η συχνότητα τοξίκωσης είναι μεγαλύτερη στο σκύλο απ’ ότι στη γάτα και ιδιαίτερα στα νεαρά ζώα λόγω της περιέργειάς τους. Τοξικές ουσίες μπορεί να βρίσκονται σε οποιοδήποτε μέρος (φύλλα, μίσχο, καρπούς ή ρίζες) ή και σε ολόκληρο το φυτό. Σε συγκεκριμένες περιόδους της ζωής τους κάποια φυτά είναι πιο τοξικά (π.χ. όταν δεν είναι ακόμη ώριμα). Συχνά τα δηλητηριώδη φυτά είναι αρκετά γευστικά για τα ζώα συντροφιάς και ειδικά όταν έχουν υποστεί επεξεργασία (αποξήρανση, ψύξη). Το έδαφος και το κλίμα μπορούν να επηρεάσουν την τοξικότητα και την γευστικότητα των φυτών. Οι περισσότερες δηλητηριάσεις προκαλούν ήπια έως μέτρια αυτοπεριοριζόμενα κλινικά συμπτώματα, τα οποία είναι συνήθως γαστρεντερικής φύσης. Τα κλινικά συμπτώματα στη δηλητηρίαση από φυτά δεν είναι ειδικά και η διάγνωση είναι δύσκολη. Η τοξικότητα ορισμένων φυτών είναι τόσο μεγάλη, ώστε ακόμα και έμμεση επαφή (π.χ. γλείψιμο νυχιών που ακούμπησαν στο φυτό) μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα.

Κάνναβης /Μαριχουάνα /Χασίς

Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις τοξίκωσης μετά από κατανάλωση κάνναβης και δεν είναι λίγα τα περιστατικά σε σκύλους της δίωξης ναρκωτικών όπου προκαλείται τοξίκωση μετά από κατά λάθος κατάποση, κατά τη διάρκεια εργασίας. Σε νοθευμένα παρασκευάσματα η δηλητηρίαση που προκαλείται μπορεί να οφείλεται σε άλλα συστατικά που περιέχονται. Η μικρότερη δόση που μπορεί να είναι τοξική είναι 3 mg/kg σωματικού βάρους για το σκύλο, ενώ η δόση των 50-100 mg/kg σωματικού βάρους είναι θανατηφόρα. Μετά τη λήψη ή την εισπνοή, η απορρόφηση και οι συνέπειες είναι άμεσες αφού κλινικά συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως μέσα σε 1-3 ώρες, ενώ το ζώο ανακάμπτει μετά από 24-72 ώρες. Τα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν αδυναμία, αταξία, λήθαργο, διαστολή της κόρης, νυσταγμό, φωτοφοβία, ταχυκαρδία, ακράτεια ούρων και κοπράνων και υπεραισθησία. Επίσης παρατηρείται αλλαγή συμπεριφοράς (επιθετικότητα, επίμονο γαύγισμα). Ο σκύλος μπορεί να παρουσιάζει αυξημένη αίσθηση της όσφρησης και ακοής και << ανακαλύπτει >> με εμμονή εικόνες, ήχους και μυρωδιές.

Κρίνα (Διάφορα είδη Lilium και Hemerocallis)

Στα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνονται ο έμετος, η ανορεξία, ο λήθαργος, η ολιγουρία/ανουρία (οξεία νεφρική ανεπάρκεια στις γάτες), συμπτώματα από το κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως αταξία, αποπροσανατολισμός, ρίγος, επιληπτικές κρίσεις και αναγκαστικές κινήσεις (προώθηση τοίχου). Τα συμπτώματα τοξίκωσης εκδηλώνονται έως και 12 ώρες από τη λήψη, και εξελίσσονται σε νεφρική ανεπάρκεια μέσα σε 2-3 ημέρες.

Νάρκισσος (κυρίως στα σκυλιά)

Οι παράγοντες που προκαλούν τοξίκωση είναι τα αλκαλοειδή και οι γλυκοζίτες, τα οποία βρίσκονται κυρίως στο βολβό. Έχει αναφερθεί δηλητηρίαση μετά από κατάποση νερού στο οποίο υπήρχε μπουκέτο με νάρκισσους. Τα κλινικά συμπτώματα εμφανίζονται 15 λεπτά έως 24 ώρες μετά τη λήψη και συνήθως περιλαμβάνουν έμετο, διάρροια, κοιλιακό πόνο, ανορεξία, σιελόρροια, πυρετό, λήθαργο, ωχρότητα. Σε σοβαρές δηλητηριάσεις παρατηρείται αταξία, κώμα, υποθερμία, υπόταση, βραδυκαρδία, υπεργλυκαιμία , αφυδάτωση και έντονο κοιλιακό πόνο. Η δηλητηρίαση από το νάρκισσο σπάνια μπορεί να είναι θανατηφόρα. Η επαφή με το χυμό του φυτού, μπορεί να δημιουργήσει τοπικά ερύθημα και κνησμό.

Δηλητηρίαση από φάρμακα

Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα.
Από τις πιο συχνές τοξικώσεις είναι αυτή από τυχαία λήψη ή υπερδοσία μη στεροειδών αντιφλεγμονώδων φαρμάκων. Τα συμπτώματα που συνήθως παρατηρούνται σχετίζονται με έλκη στο γαστρεντερικό σωλήνα και διαταραχή της αιματικής ροής των νεφρών που καταλήγει σε οξεία νεφρική ανεπάρκεια.

Παρακεταμόλη (Depon, Panadol)

Σε τοξίκωση από παρακεταμόλη προκαλείται ηπατική ανεπάρκεια στο σκύλο και έντονη μεθαιμοσφαιριναιμία στη γάτα. Είναι χαρακτηριστικό το χρώμα στο αίμα των ασθενών (καφέ-σοκολατί). Οι γάτες είναι πιο ευαίσθητες, οπότε η εκδήλωση των συμπτωμάτων είναι περισσότερο οξεία, και μπορεί επίσης να παρατηρηθεί και οίδημα στο πρόσωπο. Η πρόγνωση είναι επιφυλακτική έως καλή όταν η θεραπεία είναι έγκαιρη. Σε περιπτώσεις με οξεία ηπατική ανεπάρκεια η πρόγνωση δεν είναι καλή.

Καλσιποτριόλη

Είναι συνθετικό ανάλογο της βιταμίνης D3 και βρίσκεται σε κρέμες που χρησιμοποιούνται τοπικά για τη θεραπεία της ψωρίασης στους ανθρώπους. Αρχικά τα κλινικά συμπτώματα είναι ασαφή όπως κατάπτωση και λήθαργος αλλά στη συνέχεια εντοπίζονται σε συγκεκριμένα οργανικά συστήματα. Έτσι παρατηρείται πολυουρία, πολυδιψία, έμετος, αταξία, μυϊκό σπασμός και επιληπτικές κρίσεις.

Σαλβουταμόλη

Πρόκειται για το σκεύασμα σε μορφή σπρέι/εισπνευστήρα που χρησιμοποιείται στο βρογχόσπασμο σε άτομα με άσθμα. Η τοξίκωση από σαλβουταμόλη είναι πιο συχνή στο σκύλο αφού στη διάρκεια του παιχνιδιού μπορεί να δαγκώσει τον εισπνευστήρα. Σ ‘αυτή τη περίπτωση εκδηλώνουν ανησυχία, υπερδιέγερση ή κατάπτωση, ταχύπνοια, ταχυκαρδία και μυική αδυναμία.

Βήτα-αδρενεργικοί ανταγωνιστές

Η κατηγορία αυτή των φαρμάκων χρησιμοποιείται συχνά για τη θεραπεία της υπέρτασης. Η δηλητηρίαση από β-αδρενεργικούς ανταγωνιστές προκαλεί επίμονη βραδυκαρδία, υπόταση, κάμψη του μυοκαρδίου και του κεντρικού νευρικού συστήματος, αταξία, λήθαργο, κοιλιακό πόνο, δυσκοιλιότητα και ναυτία.

Ψυχοτρόπες ουσίες

Υπάρχουν 3 κατηγορίες αντικαταθλιπτικών φαρμάκων που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή τοξίκωση στα ζώα συντροφιάς:

1. Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (αμιτρυπτιλίνη, κλομιπραμίνη, δοξεπίνη)
2. Αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (φλουοξετίνη, παροξετίνη)
3. Αναστολείς μονοαμινοξειδάσης (σελεγιλίνη)

Αν και ο μηχανισμός δράσης των παραπάνω κατηγοριών διαφέρει, τα κλινικά συμπτώματα έχουν ομοιότητες. Σε τοξίκωση από τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης παρατηρούνται τα εξής κλινικά συμπτώματα: ταχυκαρδία, κοιλιακή αρρυθμία, υπόταση, έμετος, διάρροια, επιληπτικές κρίσεις, υπερθερμία, κατάπτωση, μυδρίαση, υπερδιέγερση, τύφλωση, σιελόρροια, δύσπνοια, αταξία, πάρεση, αποπροσανατολισμός, κώμα, θάνατος. Τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν μπορεί να ξεκινήσουν 30 λεπτά μετά τη λήψη και κρατούν έως και 72 ώρες. Η τοξίκωση από αναστολείς μονοαμινοξειδάσης εκδηλώνεται με έμετο, διάρροια, λήθαργο, ανησυχία, επιληπτικές κρίσεις και σιελόρροια.

Δηλητηρίαση από φυτοφάρμακα και μυοκτόνα

Η χρήση των ουσιών αυτών είναι αρκετά διαδεδομένη, με αποτέλεσμα τη συχνή δηλητηρίαση των ζώων είτε εσκεμμένα ή τυχαία. Η γρήγορη ταυτοποίηση της εμπλεκόμενης ουσίας μπορεί να οδηγήσει σε συγκεκριμένη θεραπεία και κατ΄επέκταση σε πιο ασφαλή πρόγνωση. Επίσης είναι χρήσιμο να γνωρίζει ο κτηνίατρος και τον όγκο ή τη ποσότητα που καταναλώθηκε.
Τα παρασιτοκτόνα υποδιαιρούνται στις εξής κατηγορίες:

1. Μυοκτόνα (αντιπηκτικά, ποντικοφάρμακα, χοληκαλσιφερόλη, στρυχνίνη, βρωμεθαλίνη)
2. Εντομοκτόνα (οργανοφωσφορικά, καρβαμιδικά, πυρεθρίνεςκαι πυρεθρινοειδή)
3. Μαλακιοκτόνα (μεταλδεύδη)
4. Αντιπηκτικά ποντικοφάρμακα

Αρχικά τα ζώα παρουσιάζουν κατάπτωση, λήθαργο, έμετο και στη συνέχεια αιμορραγίες. Συνήθως τα κλινικά συμπτώματα ξεκινούν 5-7 ημέρες μετά τη λήψη της τοξικής ουσίας. Το ζώο πρέπει να προσκομίζεται αμέσως στο κτηνίατρο.

Χοληκαλσιφερόλη

Είναι ανάλογο της βιταμίνης D και βρίσκεται σε κάποια μυοκτόνα αν και δεν είναι τόσο συνηθισμένο όσο τα αντιπηκτικά ποντικοφάρμακα. Λήψη της χοληκασιφερόλης μπορεί να προκαλέσει νεφρική ανεπάρκεια.

Οργανοφωσφορικά και καρβαμιδικά (περιέχονται κυρίως σε φυτοφάρμακα)

Τοξίκωση μπορεί να προκληθεί με κατάποση, εισπνοή ή με διαδερμική απορρόφηση. Τα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν σιελόρροια, δακρύρροια, αφόδευση, ούρηση, έμετο, μύση, δύσπνοια, βραδυκαρδία, μυικό τρόμο, αδυναμία, παράλυση, επιληπτικές κρίσεις, κώμα.

Πυρεθρίνες και πυρεθρινοειδή (περιέχονται σε εντομοκτόνα)

Τα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν υπερδιέγερση και σπασμούς που εξελίσσονται σε επιληπτικές κρίσεις και θάνατο. Μερικά ζώα παρουσιάζουν γαστρεντερικά συμπτώματα.

Μεταλδεύδη

Πρόκειται για ενεργό συστατικό στα δολώματα για σαλιγκάρια . Τα συμπτώματα εμφανίζονται σε μικρό χρονικό διάστημα μετά τη λήψη (30 λεπτά -3 ώρες). Το ζώο με τοξίκωση από μεταλδεύδη παρουσιάζει επιληπτικές κρίσεις και υπερθερμία.